آزمایش به منظور بررسی اثرات ابعاد کاشت بوته بر روی عملکرد، اجزای عملکرد، درصد روغن دانه و برخی از ویژگی های زراعی در گلرنگ بهاره در شهرستان گوگان )استان آذربایجان شرقی( طی سال 1382 پیاده گردید. فواصل خطوط کاشت 15، 30 و 60 سانتی متر و فواصل بوته ها بر روی خطوط 5، 10 و 15 سانتی متر تعیین شدند. ژنوتیپ های بکار رفته شامل IL111 و KJ818 و محلی اراک 2811 بودند. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. در طول اجرای آزمایش صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و درصد روغن دانه اندازه گیری شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که ارقام مورد مطالعه از نظر تعداد دانه در طبق، تعداد طبق در بوته، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، عملکرد دانه با هم اختلاف معنی داری دارند. اثر آرایش کاشت روی تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و شاخص برداشت نیز معنی دار بود. آرایش کاشت مربع با فاصله بوته 15 سانتی متر بهترین حالت بوده و بالاترین عملکرد را تولید کرد. در مجموع ژنوتیپ اراک 2811 با آرایش کاشت مربع با فاصله بوته 15 سانتی متر و با تراکم 443 هزار بوته در هکتار با تولید 4.34 تن دانه در هکتار مناسب ترین تیمار شناخته شد. بنظر می رسد توسعه کشت این گیاه به اراضی متوسط و فقیر حاشیه دریاچه ارومیه مثل شهرستان گوگان با تولید محصول مورد قبول، شایان توجه باشد.

بسیاری از محصولات زراعی به طور سنتی در نواحی و یا زمانی کشت می شوند که شرایط اقلیمی در حد مطلوب نیست، در این شرایط با بازده پایین محصول و همچنین عدم استفاده بهینه از نهاده های کشاورزی روبه رو هستیم. با توجه به اینکه گلرنگ بهاره یک محصول فاریاب در استان اصفهان است، دما نقش تعیین کننده ای در عملکرد نهایی آن دارد. به منظور پهنه بندی درجه حرارت کشت گلرنگ بهاره در استان اصفهان، از داده های دمایی 51 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی استان های اصفهان و همجوار آن از سال 1961 تا 2009 میلادی استفاده شد. پهنه استان با استفاده از میانگین دمای شبانه روزی و به روش کریجینگ به سه ناحیه دمایی اول، دوم و سوم تقسیم شد. در هر ناحیه دمایی با توجه به نیاز حرارتی گیاه برای سبز شدن، نقشه های پهنه بندی حرارتی کشت در سامانه اطلاعات جغرافیایی با روش توابع پایه شعاعی ترسیم شدند. بر اساس نتایج به دست آمده در ناحیه دمای اول که عمدتاً قسمت های گرم استان را فرا می گیرد، تاریخ های کاشت مناسب از نیمه اول بهمن شروع و تا نیمه اول اسفند ادامه می یابد. در ناحیه دمایی دوم که به طور عمده مناطق معتدل استان را در بر می گیرد، تاریخ های کاشت مناسب از نیمه دوم اسفند شروع و تا نیمه اول فروردین ادامه خواهد یافت. تاریخ های کاشت مناسب در ناحیه دمایی سوم که قسمت های سرد استان را شامل می شود، از نیمه دوم فروردین شروع و تا نیمه دوم اردیبهشت ادامه می یابد. با توجه به نیازهای حرارتی گلرنگ چنانچه این گیاه در مناطق مختلف اصفهان در تاریخ های کاشت مناسب خود کشت شود با دماهای باز دارنده روبه رو نخواهد شد و در نتیجه از لحاظ اقلیمی بازده مناسب حاصل می شود.

آگاهی از زمان وقوع مراحل نمو محصولات زراعی از جمله گلرنگ دارای اهمیت خاصی است. برای مدل سازی مراحل نمو ارقام گلرنگ اراک، صفه و گلدشت با استفاده از درجه حرارت و طول روز، از آزمایش های تاریخ کاشت این ارقام طی سال های 1388-1383 در مزرعه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان استفاده شد. برای تعیین مدل نمو هر مرحله، طول هر مرحله به عنوان متغیر تابع و متغیرهای حرارتی، طول روز و حاصل ضرب متغیرهای حرارتی با متغیرهای طول روز به عنوان متغیر مستقل در رگرسیون مرحله ای مورد استفاده قرار گرفتند. مرحله ای از رگرسیون به عنوان مدل مناسب انتخاب گردید که ضریب رگرسیون و ضریب تشخیص جزء آن حداقل در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بوده و حداکثر ضریب تبیین کل را داشته باشد. تعداد روز از کاشت تا سبز شدن، سبز شدن تا تکمه دهی، سبز شدن تا گلدهی و رسیدگی و گلدهی تا رسیدگی از تاریخ های کاشت تاثیر پذیرفت. با افزایش دما، طول مراحل نمو کاهش یافت. طول دوران سبز شدن تا تکمه دهی و تا گلدهی بیش ترین تاثیر را از طول روز پذیرفت و با افزایش طول روز کاهش یافتند. حداقل درجه حرارت و مربع آن متغیرهایی بودند که وارد مدل شدند و حدود 89 درصد تغییرات طول دوره سبز شدن ارقام مورد مطالعه را توضیح دادند. حدود 85 درصد تغییرات طول دوره سبز شدن تا تکمه دهی به وسیله حاصل ضرب درجه حرارت حداکثر در طول روز و مربع حاصل ضرب آن ها توجیه گردید. حاصل ضرب درجه حرارت حداکثر در طول روز حدود 91 درصد تغییرات طول مرحله سبز شدن تا گلدهی را بیان نمود. مربع درجه حرارت حداکثر در مربع طول روز با توان چهارم درجه حرارت میانگین حدود 84 درصد واریانس طول مرحله سبز شدن تا رسیدگی را بیان نمودند. مربع درجه حرارت حداقل، نیز متغیری بود که طول مرحله گلدهی تا رسیدگی را به میزان حدود 60 درصد توضیح داد. پیش بینی زمان تکمه دهی، گلدهی و رسیدگی به ترتیب برای مبارزه با مگس گلرنگ، تامین آب آبیاری و تهیه کمباین برداشت بسیار راهگشا است.

آزمایش به منظور بررسی اثرات ابعاد کاشت بوته بر روی عملکرد، اجزای عملکرد، درصد روغن دانه و برخی از ویژگی های زراعی در گلرنگ بهاره در شهرستان گوگان (استان آذربایجان شرقی) طی سال 1382 پیاده گردید. فواصل خطوط کشت، 15، 30 و 60 سانتی متر و فواصل بوته ها بر روی خطوط کشت 5، 10و 15 سانتی متر تعیین شد ند. ژنوتیپ های بکار رفته شامل IL111 و KJ818 و محلی اراک 2811 بودند. طرح آماری مورد استفاده فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار بود. در طول اجرای آزمایش صفات متعددی از گلرنگ مورد مطالعه قرار گرفت که شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و درصد روغن دانه بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان دادکه ارقام مورد مطالعه از جنبه های تعداد دانه در طبق، تعداد طبق در بوته، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و عملکرد دانه با هم اختلاف معنی داری دارند. اثر آرایش کشت روی صفات تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و شاخص برداشت نیز معنی دار بود. آرایش کاشت مربع با فاصله بوته 15 سانتی متر بهترین حالت بوده و بالاترین عملکرد را نشان داد. در مجموع ژنوتیپ اراک 2811 با آرایش کاشت مربع با فاصله 15 سانتی متر و با تراکم 443 هزار بوته در هکتار با تولید 4.34 تن دانه در هکتار مناسب ترین تیمارشناخته شد. بنظر می رسد توسعه کشت این گیاه به ویژه در اراضی متوسط و فقیر حاشیه دریاچه ارومیه مثل شهرستان گرگان، با تولید محصول مورد قبول، شایان توجه باشد.

به منظور تعیین مناسبترین شاخص های تحمل به تنش خشکی و شناسائی ژنوتیپ های مقاوم، تعداد ده رقم گلرنگ بهاره در دو محیط تنش و بدون تنش خشکی و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان واقع در منطقه خاتون آباد کشت شدند. تجزیه واریانس شاخص های تحمل بیانگر وجود تفاوت معنی دار و تنوع ژنتیکی بین ارقام از نظر این شاخص ها بود. بررسی همبستگی ساده بین شاخص های تحمل به خشکی و عملکرد ارقام در دو محیط تنش و بدون تنش خشکی نشاندهنده این بود که شاخص های میانگین هندسی بهره وری (GMP) تحمل به تنش (STI) قادر به شناسائی ارقام دارای پتانسیل عملکرد بالا و متحمل به تنش خشکی بوده و لذا به عنوان بهترین شاخص های تحمل شناخته شدند. مقایسه میانگین ارقام مختلف از نظر بهترین شاخص های تحمل به تنش خشکی و همچنین نمایش گرافیکی بای پلات مبین این مطلب بود که ارقام استرلینگ، نبراسکا 10، محلی کوسه و Gila متحمل ترین و رقم U.S.10 حساس ترین رقم نسبت به تنش خشکی می باشند. نتایج حاصل از دسته بندی ارقام با استفاده از تجزیه خوشه ای نشان داد که تلاقی بین رقم U.S.10 با ارقام اصفهان 28، اراک 2811 و C111 که دارای بیشترین فاصله ژنتیکی می باشند به عنوان والدین بهترین تلاقی ها در جهت بهبود ژنتیکی تحمل به تنش خشکی در ارقام گلرنگ بهاره قابل توصیه می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) به عنوان یک دانه روغنی بومی ایران می تواند در توسعه کشت دانه های روغنی، آینده نوید بخشی داشته باشد. گزارش های گوناگون حاکی از آن است که بین ژنوتیپ های گلرنگ بهاره از نظر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و درصد روغن دانه تفاوت های معنی داری وجود دارد. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی ژنوتیپ های بهاره گلرنگ جهت گزینش ژنوتیپ های برتر برای منطقه خسروشهر و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه با استفاده از 25 ژنوتیپ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خسروشهر طی سال 1383 صورت گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد بین ژنوتیپ های مورد مطالعه اختلاف های معنی داری از نظر ارتفاع بوته، عملکرد دانه و روغن و اجزای عملکرد وجود دارد. عموما ژنوتیپ های با ارتفاع بوته بالاتر و تعداد طبق در بوته بیشتر، عملکرد دانه و روغن بالاتری نشان دادند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها بر اساس صفات مورد مطالعه آنها را در 4 گروه قرار داد. ژنوتیپ های 54, 139, 27, 40, 24, 19 و 84 با داشتن بالاترین مقادیر عملکرد دانه و روغن در هکتار در یـک گـروه قرار گرفتند. میانگین عملکرد دانه و روغن در هکتار ژنوتیپ های این گروه به ترتیب 3723.3 و 1131.0 کیلوگرم بود. به نظر می رسد این ژنوتیپ ها را برای کشت در اراضی خسروشهر و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه می توان بکار برد. همچنین می توان از آنها در شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش ها برای منطقه، استفاده نمود.

گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) بومی ایران بوده و با شرایط آب و هوایی کشور سازگاری خوبی دارد. 16 ژنوتیپ گلرنگ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شش ایستگاه تحقیقاتی سرارود (کرمانشاه)، مراغه، قاملو (کردستان)، خدابنده (زنجان)، شیروان (خراسان شمالی) و کوهدشت (لرستان) به صورت دو آزمایش جداگانه در شرایط تنش و بدون تنش رطوبتی در بهار کشت گردید. شاخص های کمی مقاومت به خشکی شامل شاخص حساسیت به خشکی (SSI)، شاخص متوسط محصول دهی (MP)، شاخص تحمل به خشکی (STI)، میانگین هندسی محصول دهی (GMP) و شاخص تحمل (TOL) برای عملکرد دانه و نیز پایداری غشای ژنوتیپ ها محاسبه گردید. نتایج نشان داد که شاخص تحمل به خشکی (STI) مناسب ترین شاخص برای ارزیابی مقاومت به خشکی ژنوتیپ ها بوده و برآورد این ضریب از میانگین کل ایستگاه ها نشان داد که ژنوتیپ هایGila ، CW-4440 و PI-537598 با بیشترین میزان STI دارای عملکرد بالا در هر دو شرایط رطوبتی بودند. انحراف معیار STI این سه ژنوتیپ نشان داد که Gila پایداری کمتری از نظر این شاخص داشته و نهایتا دو ژنوتیپ دیگر شایستگی بیشتری برای گزینش داشتند. تجزیه واریانس شاخص پایداری غشای (CMS) نشان داد که بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. رقم S-541 دارای بیشترین پایداری غشای و رقم KINO-76 دارای کمترین میزان پایداری غشا بود. پایدای غشا با شاخص های STI, MP, GMP هم بستگی مثبت و معنی داری نشان داد. یعنی ژنوتیپ های دارای غشای پایدارتر در شرایط واقعی و محیط طبیعی نیز مقاومت به خشکی بالایی نشان داده بودند. بنابراین آزمون پایداری غشا می تواند به عنوان یک روش سریع برای غربال ژنوتیپ ها در مراحل اولیه اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد. تجزیه کلاستر بر اساس سه ضریب مقاومت به خشکی (STI, MP, GMP)، پایداری غشا (CMS) و عملکرد در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی ژنوتیپ های تحت بررسی را به سه گروه تقسیم نمود. گروه بندی حاصل از تجزیه کلاستر نیز توانست چهار ژنوتیپ برترGila ، PI-537598، CW-4440 و S-541 را شناسایی کرده و تاکیدی بر نتایج حاصل از دیگر روش ها بود.